Archief Roodbont

0 --
Bron: Ypsilon Nieuws, --
Copyright: Redactie Ypsilon Nieuws

Selten onderzocht allochtonen in Den Haag

Immigranten krijgen vaker schizofrenie

Immigranten die wonen in Nederland krijgen vaker schizofrenie dan autochtone Nederlanders. Onderzoek van psychiater Jean-Paul Selten laat zien dat Marokkanen in Nederland vier tot vijf keer zo vaak een psychotische stoornis krijgen als mensen van de Hollandse klei. Ook Surinamers, Antillianen en immigranten uit andere niet-westerse landen lopen een verhoogd risico. Opvallend genoeg geldt dat ook voor mensen van de tweede generatie, die dus in Nederland geboren en getogen zijn. Turkse immigranten daarentegen hebben geen verhoogd risico, ook niet als ze behoren tot de eerste generatie.

Om te komen tot zijn bevindingen in dit nieuwe onderzoek moest de psychiater aan alle kanten zorgen dat het zorgvuldig in elkaar zat. Eerder onderzoek van collega's suggereerde ook al een toename van schizofrenie bij Britse immigranten uit het Caribisch gebied, maar werd toen neergesabeld door critici. De groep zou in het Engelse onderzoek zijn overtegenwoordigd, de diagnosestelling zou niet deugen, de bevolkingsgegevens zouden niet betrouwbaar zijn en de onderzoekers zouden niet gecontroleerd hebben of de cijfers werden beïnvloed door de lagere sociaal-economische status van de onderzochte groep. Om dat alles uit de sluiten ging het Nederlandse onderzoeksteam, dat naast Selten bestond uit Jan-Dirk Blom, Natalie Veen en Wilma Feller, gedegen te werk.

Onderzocht werd een groep van 197 patiënten die tussen 1 april 1997 en 1 april 1999 voor het eerst contact had met een arts vanwege een (mogelijke) psychotische aandoening. Illegalen werden uitgesloten van het onderzoek. Na toestemming vooraf (slechts een kleine groep weigerde) werd de betrokken patiënt bevraagd over zijn medische toestand. Ook namen de onderzoekers het medisch dossier door en vroegen specifiek aan de Surinaamse patiënten nog tot welke etnische groep zij zichzelf rekenden (Afrikaans, Hindoestaans of anderszins). Een verpleegkundige legde een naaste uit de omgeving van de patiënt vervolgens de vraag voor of de belangrijkste symptomen in de cultuur van de patiënt als normaal werden beschouwd. Op basis van al deze informatie stelden twee psychiaters een diagnose, zonder weet te hebben van de etnische achtergrond van de patiënten. Dat leverde het volgende beeld op:

De medische gegevens werden vervolgens vergeleken met gegevens over herkomst en achtergrond, waarbij de cijfers nog eens waren gecorrigeerd op bevolkingsopbouw, leeftijd, geslacht en de sociaal-economische klasse van de wijk waarin de betrokken patiënt woonde.

De uitkomsten waren verbluffend: Tegenover elke autochtone Nederlander die een psychotische stoornis kreeg, stonden maar liefst 4 Marokkanen en 2 Surinamers. Specifiek kijkend naar schizofrene stoornissen (alleen de diagnoses schizofrenie, schizofreniforme en schizoaffectieve stoornis) zijn de cijfers zelfs nog hoger: ten opzichte van autochtone Nederlanders lopen Marokkanen dan gemiddeld 4,7 keer meer kans op een vorm van schizofrenie. In beide groepen was het risico voor mensen van de tweede generatie het grootst.

Ook Antilliaanse immigranten lopen relatief een groter risico dan Nederlanders van origine, alleen ligt daar de verhouding omgekeerd: de kans op een psychotische stoornis is 3,7 keer zo groot en de kans op een vorm van schizofrenie 1,6.

In overzicht:

¹RR = Relatief risico t.o.v. autochtone Nederlanders

Het feit dat Turkse immigranten evenveel of zelfs minder risico lopen om een psychotische stoornis te ontwikkelen, wekte bij de onderzoekers geen verbazing. Eerder onderzoek ik Duitsland had dat ook al aangetoond. Mogelijk is dit te danken aan de sterke sociale netwerken en hechte familiebanden die juist Turkse immigranten in Nederland hebben, alsook het relatief grote aantal Turkse organisaties in Nederland waar zij bij kunnen aankloppen.

Een boeiende vraag is natuurlijk hoe het kómt dat immigranten in Nederland een verhoogde kans hebben op schizofrenie of een psychotische stoornis. Zeker als factoren als de sociaal-economische positie en cultureel bepaalde zaken als geloof in voodoo of hekserij zijn uitgesloten, zoals hier in het onderzoek het geval was. In hun nabeschouwing kunnen de onderzoekers 3 mogelijke oorzaken bedenken:

• Schizofrenie komt in het land van herkomst eenvoudigweg meer voor
• Mensen met de erfelijke aanleg voor schizofrenie zijn sterker geneigd om te migreren
• Omgevingsfactoren in het westen zorgen er bij immigranten met een aangeboren kwetsbaarheid voor dat de schizofrenie zich ook daadwerkelijk openbaart.

Van deze drie verklaringen is de eerste het meest onwaarschijnlijk, constateert het team van Selten. Zo toont een studie van de Wereld gezondheidsorganisatie WHO aan dat schizofrenie overal hoegenaamd evenveel vóórkomt en leren andere studies datzelfde specifiek voor het Caribisch gebied.

De verklaring dat juist vooral mensen met een aangeboren kwetsbaarheid naar Nederland migreerden is theoretisch mogelijk, maar ook daarover hebben de onderzoekers zo hun twijfels. Met name als men kijkt naar Surinamers. Er zijn immers heel veel Surinamers naar Nederland getrokken en bovendien is er geen bewijs dat in Suriname juist mensen achterbleven die geen aangeboren kwetsbaarheid hadden. Het aantal patiënten dat in die tijd in Suriname zelf werd opgenomen nam in elk geval niet spectaculair af.

Daarmee ligt de verklaring van westerse omgevingsfactoren het meest voor de hand. Maar de vraag is dan: welke. Men kan bijvoorbeeld beweren dat vrouwen die naar Nederland migreerden te maken kregen met westerse virussen die een aanslag deden op het afweersysteem van hun baby's. Maar daarmee is weer niet verklaard waarom ook de eerste generatie een verhoogd risico loopt.

Nee, waarschijnlijker is het volgens de onderzoekers dat het verhoogde risico samenhangt met het verdwijnen van structuur. Mensen met een verhoogd risico functioneren het best in een goed gestructureerde omgeving. Maar juist immigranten hebben al hun structuur moeten opgeven en zagen hoe hun sociale banden werden doorgesneden. De ontwikkeling van een psychotische stoornis lag voor hen in het verschiet - althans: bij hen met een aangeboren kwetsbaarheid.

Bert Stavenuiter

British Journal of Psychiatry (2001), 178, 367-372.

Spraakmakend onderzoeker

Het is niet de eerste keer dat Jean-Paul Selten met opmerkelijk onderzoek komt. Eerder al deed hij onderzoek naar de beleving van zogenaamde negatieve symptomen als teruggetrokken gedrag, afgestompte gevoelens en dergelijke. Daarnaast onderzocht hij stress als risicofactor voor schizofrenie. Het leverde hem het afgelopen jaar nog de Janssen-Cilag Schizofrenieprijs op, waaraan een geldbedrag verbonden is van 20.000 gulden. Ook dat geld zet hij weer in voor onderzoek. Selten: "Samen met Israëlische collega's onderzoeken we momenteel risicofactoren voor schizofrenie in Israël. Israël is een van de weinige landen die - net als Nederland - een register hebben van psychiatrische gegevens. Een groot deel daarvan is nog niet benut."